Gebruik en beheer

Net zoals gebouwen, straten en pleinen moeten ook kunstwerken in de publieke ruimte beheerd worden. Klassieke standbeelden zijn meestal gemaakt uit duurzame materialen en krijgen als het goed zit af en toe een opfrisbeurt. Het beheer ervan gebeurt of wordt vergeten, maar het behoort tot het terrein van het ‘gekende’. Hedendaagse kunstwerken daarentegen laten zich soms moeilijker beheren, maar anderzijds kunnen juist in dat beheer - in de zorg die het werk als het ware uitlokt - nieuwe relaties tussen kunstwerk, publiek en publieke ruimte schuilen. Kunst in de publieke ruimte is daarnaast in staat om de verbeelding wat betreft het gebruik van de publieke ruimte - of in bepaalde gevallen van het kunstwerk zelf - te triggeren. Of sterker nog, om betrokkenheid en performativiteit te genereren en dus om relaties met contexten en actoren te laten verschuiven doorheen de tijd. Misschien is publieke ruimte niet zomaar een statisch gegeven, maar wordt ze telkens gecreëerd doordat mensen er actief bezig zijn, al dan niet daartoe aangezet door kunstwerken? Kunst in opdracht in de publieke ruimte raakt aan diverse maatschappelijke domeinen en schept daardoor mogelijkheden voor alle betrokken actoren, ook de ‘gebruikers’, om zich bepaalde veranderingen toe te eigenen. Dat kan gaan over deelpraktijken en nieuwe beheersvormen in relatie tot gebouwen, gronden, diensten, energie, voedsel, enzovoort… In een dergelijke ‘democratisering’ van de leefomgeving schuilt ook een gevaar, namelijk de wens of hoop bij (hogere) overheden dat ‘de commons het wel zullen oplossen’. Met betrekking tot het beheer van de publieke ruimte kan dat geïnterpreteerd worden als het afschuiven van verantwoordelijkheid op het publiek. Hoe kunst omgaat met tijdelijkheid én permanentie, of ze wakker ligt van bottom-up én top-down benaderingen van zowel beheer als gebruik: het zijn die aspecten die de thema’s ‘gebruik’ en ‘beheer’ relevant maken met het oog op de urgenties van vandaag die een impact zullen hebben op de publieke ruimte van morgen. Kritische vragen worden niet geschuwd, evenmin als schijnbaar utopische voorafnames op een andere toekomst.